Żyjemy w czasach polikryzysu, którego skutki bezpośrednio przekładają się na poziom towarzyszącego nam stresu. W tej sytuacji coraz większa liczba firm zauważa, jak istotne jest wspieranie pracowników w budowaniu odporności psychicznej. W jaki sposób liderzy mogą włączyć się w ten proces?
Stres w czasach polikryzysu
Żyjemy w czasach tzw. polikryzysu, czyli nakładających się na siebie kryzysów o charakterze społecznym, gospodarczym, geopolitycznym czy klimatycznym. W życiu prywatnym i zawodowym coraz częściej towarzyszą nam pośpiech i konieczność nadążania za szybko zmieniającą się sytuacją. Jakie są tego skutki? Według raportu „Dobrostan Polek i Polaków”, przygotowanego przez Benefit Systems we współpracy z infuture.institute pod kierunkiem Natalii Hatalskiej, aż 21% Polek i Polaków odczuwa permanentny stres.
Przekłada się on na każdy z sześciu aspektów naszego dobrostanu – na zdrowie fizyczne, zdrowie psychiczne, wewnętrzny spokój, komfort życia, relacje z innymi i kontakt z naturą. Obszary te są ściśle ze sobą powiązanie i wzajemnie na siebie wpływają. W rezultacie stres, który pogarsza stan naszego zdrowia i zaburza wewnętrzny spokój, może się odbić m.in. na jakości pracy, w której spędzamy jedną trzecią dorosłego życia. Z kolei stres odczuwany w życiu zawodowym będzie negatywnie wpływać na nasze życie prywatne.
Taki stan rzeczy powoduje konieczność lepszego zadbania o zdrowie psychiczne. Regulacja stresu, a także zachowanie równowagi między życiem prywatnym i zawodowym, pozwolą zadbać nie tylko o ten obszar, ale podniosą całkowity poziom indywidualnego dobrostanu.
Skutki dla organizacji
Stres powoduje uszczerbek na zdrowiu psychicznym i fizycznym, co stosunkowo szybko może znaleźć wyraz w spadku wydajności w pracy, pogorszeniu jej jakości, kryzysie kreatywności i niechęci do podejmowania nowych zadań. Stres prowadzi także do obniżenia poczucia własnej wartości [1].
Uporczywy stres w miejscu pracy może finalnie prowadzić do zwiększenia ryzyka wypalenia zawodowego, większej liczby absencji i wzrostu poziomu rotacji, a także do pogorszenia wyników całej firmy. Na szczęście organizacje nie pozostają w takiej sytuacji bezradne. Co więcej, liderzy mają już teraz całą gamę narzędzi, które są pomocne w redukowaniu stresu wśród pracowników.
Co może zrobić lider?
Często wydaje się, że rozwiązaniem wszystkich bolączek pracowników są podwyżki lub premie. Oczywiście, w części przypadków jest to zasadne, ale czasami nie jest to wystarczające rozwiązanie. Z raportu „Dobrostan Polek i Polaków” wynika, że wśród czynników zaburzających dobrostan stres dnia codziennego (40%) wyprzedza niskie dochody (37%). Oznacza to, że jeśli pracodawcy chcą bardziej kompleksowo dbać o dobrostan pracowników, powinni zwracać uwagę nie tylko na kwestie finansowe.
Lider, dążąc do poprawy samopoczucia zespołu, powinien zwrócić uwagę na atmosferę w miejscu pracy, by wykonywanie obowiązków było jak najmniej stresogenne. W pierwszej kolejności powinien ustalić, jak poważnym problemem jest stres, oraz w jakich obszarach jest on najbardziej dotkliwy. Przydatnym rozwiązaniem jest Wellbeing Score, narzędzie do pomiaru dobrostanu. Badania przy jego użyciu pozwolą zidentyfikować realne potrzeby pracowników, a następnie dobrać działania, które doprowadzą do poprawy sytuacji w wybranych obszarach.
Praktyczne sposoby walki ze stresem w miejscu pracy
Wyposażeni w wiedzę o potrzebach zespołów, liderzy mogą podjąć wysiłki na rzecz redukcji stresu. Do ich dyspozycji pozostaje wiele rozwiązań, których zastosowanie pozwala obniżyć jego poziom w miejscu pracy.
Otwarta komunikacja
Lider powinien stworzyć taką atmosferę, by pracownicy mogli bez obaw dzielić się swoimi opiniami, wiedzą i propozycjami działań. Eksperci radzą, by używać dostępnych w firmie komunikatorów (np. tworząc osobne czaty) lub organizować regularne spotkania [2]. Co istotne, otwarta komunikacja nie musi dotyczyć wyłącznie realizowanych zadań – takie ograniczenia sprawią bowiem, że firma nie będzie mogła wykorzystać rozmaitych kreatywnych pomysłów, bo nikt ich po prostu nie zgłosi.
Jasne reguły
Eksperci podkreślają także, że istotne dla zmniejszenia stresu są jasne reguły, które przełożony komunikuje wszystkim w zespole. Dobrym przykładem są czytelne kryteria oceny pracy na konkretnych stanowiskach. Przekazywanie tego typu informacji nie musi ograniczać się do rozmów z pracownikami. Z powodzeniem można używać także intranetu, w którym można zamieścić przydatne treści w formie artykułu czy infografiki. W ten sposób każdy zainteresowany będzie mieć do nich stały i pełny dostęp.
Wzmacnianie sprawczości
Użytecznym rozwiązaniem są regularne ankiety pracownicze (dostępne m.in. w platformie MyBenefit), dzięki którym pracodawca może poznać zdanie zespołu na temat działań firmy. Takie rozwiązanie umacnia w pracownikach poczucie sprawczości, które z kolei ma przełożenie na obniżenie poziomu stresu. Czasem wystarczy nawet krótka ankieta z pytaniami dotyczącymi miejsca spotkania integracyjnego. Pracownicy mogą być także cennymi beta-testerami produktów i usług firmy, wyrażać opinie na temat ich jakości bądź zgłaszać wnioski racjonalizatorskie.
Docenianie pracowników
Skutkiem stresu jest m.in. obniżenie poczucia wartości, ale lider może temu przeciwdziałać, doceniając pracownika za konkretne działania. Nie trzeba czekać na spektakularne sukcesy, czasem warto pochwalić podwładnego choćby za przygotowanie materiałów w terminie, gdy w firmie doszło do spiętrzenia obowiązków. Pochwały można wyrazić drogą mailową, na spotkaniach zespołu lub za pomocą intranetu i platform, takich jak MyBenefit z opcją przekazywania tzw. kudosów, widocznych dla całej organizacji.
Dopasowane benefity
Odpowiednio dobrane benefity pozwolą nie tylko zmniejszyć poziom stresu, ale także usunąć część jego przyczyn. Przykład? Kultowa karta MultiSport wspiera regularną aktywność fizyczną pracowników, a platforma MultiLife zapewnia kontakt ze specjalistami, takimi jak psycholog, oraz dostęp do licznych kursów. Co to oznacza dla pracowników? Ruch przekłada się na obniżenie stresu i poprawę zdrowia fizycznego (co również zapobiega pojawianiu się stresorów związanych z chorobami). Aż 95% zatrudnionych uważa, że aktywność fizyczna sprzyja odreagowaniu stresu związanego z pracą [4]. Z kolei samorozwój pozwala uniknąć części stresujących sytuacji – jeśli pracownicy nauczą się np. rozwiązywania konfliktów, to wpłynie na poprawę atmosfery w firmie.
Przyjazne biuro
Wyższy komfort pracy to niższy poziom stresu. Warto mieć na uwadze tę zależność planując przestrzeń biurową. O czym pamiętać? Na przykład o fakcie, że kontakt z naturą – nawet taką jak biurowa zieleń – działa antystresowo. O ile to możliwe, warto także wyciszyć przestrzeń do pracy, np. ustawiając biurka z dala od hałaśliwych ciągów komunikacyjnych. Przebywanie przez wiele godzin w hałasie (nawet o niskim natężeniu) wzmaga poczucie stresu. Pracownikom warto także zapewnić miejsce, gdzie spokojnie zjedzą posiłek, oraz zachęcać ich do robienia aktywnych przerw w pracy, w trakcie których mogą wykonać np. krótkie ćwiczenia rozciągające.
Odpowiednia formuła pracy
Z raportu „Dobrostan Polek i Polaków” wynika, że wśród osób pracujących hybrydowo aż 52% deklaruje, że ma wysoki (40%) lub bardzo wysoki (12%) poziom dobrostanu. W przypadku pracy z domu jest to 44%, a w przypadku pracy z biura – 39%. Z kolei tam, gdzie nie ma możliwości wprowadzenia trybu hybrydowego, lider powinien zwiększyć elastyczność czasu pracy. To również przełoży się na ograniczenie stresu i zwiększy poziom dobrostanu.
W jaki sposób? Część firm ustala możliwe godziny rozpoczęcia pracy „od ósmej do dziesiątej” – w ten sposób pracownicy współdecydują o swoim grafiku. Mogą sami zdecydować, czy zacząć pracę wcześniej rano i po pracy np. szybciej odebrać dzieci z przedszkola, czy rano załatwić sprawy prywatne, a z biura wyjść nieco później. Takie rozwiązanie wymaga pewnej dyscypliny w organizowaniu spotkań czy w pracy zespołowej, ale w wielu przypadkach znakomicie się sprawdza.
Promowanie odpoczynku
Warto zachęcać pracowników do regularnego korzystania z urlopów (przy czym lider nie powinien także zapominać o sobie, a wręcz powinien dawać dobry przykład). Istotne dla redukcji stresu jest również właściwe zarządzanie obciążeniem pracą oraz dbanie o balans między życiem zawodowym i prywatnym [5]. Warto pamiętać, że jednym z najbardziej stresogennych czynników jest presja czasu, a nadmiar zadań połączony z nierealnymi deadline’ami zwiększa ryzyko utraty talentów [6].
Walka ze stresem jako wyzwanie rangi strategicznej
Wszystkie wspomniane rozwiązania mają jedną cechę wspólną – nie mogą być stosowane jednorazowo i doraźnie. Walka ze stresem i budowanie dobrostanu wymagają procesowego podejścia, odpowiedniej strategii i regularnego monitorowania. Oczywiście, w tym przypadku liderzy mają pod ręką przydatne narzędzia, takie jak Wellbeing Score, które umożliwia oparcie działań na twardych danych pochodzących z organizacji. Walka ze stresem w zespole jest ogromnym strategicznym wyzwaniem. Ale w obecnych czasach jego podjęcie staje się koniecznością, jeśli pracodawca chce oczekiwać efektywności działań i utrzymania talentów w firmie.
Komentarz ekspercki
Dr Joanna Gutral: czynniki organizacyjne pozwalają zmniejszyć stres pracownika
Dla redukcji stresu pracownika kluczowe znaczenie mają czynniki organizacyjne w firmie, takie jak jasne ścieżki komunikacji, przejrzysta struktura organizacji, klarowne zasady awansów i dobra atmosfera, dzięki której w zespole panuje zaufanie, a pracownik, który np. ma problemy w życiu osobistym, wie, że może zwrócić się do przełożonego z prośbą o wsparcie.
Czynniki organizacyjne budują poczucie bezpieczeństwa pracownika, co obniża poziom niepewności i stresu. To aspekt bazujący na podstawowych potrzebach psychologicznych człowieka, czyli potrzebie kompetencji, relacji i autonomii. Gdy potrzeby te są zaspokajane w ramach struktury organizacyjnej, członkowie zespołu czują się zauważani, doceniani i zaopiekowani.
Pracownik, który czuje się podmiotowo, poradzi sobie lepiej nawet w stresującej sytuacji.Pamiętajmy, że każdy pracownik powinien być traktowany przez przełożonego jak żywy organizm, który ma swoje życie prywatne, swoją sytuację zdrowotną i funkcjonuje w określonych okolicznościach społecznych.
Dr Joanna Gutral
Psycholożka, psychoedukatorka, psychoterapeutka w nurcie poznawczo-behawioralnym. Autorka warsztatów i szkoleń dla firm, twórczyni podcastu „Gutral Gada”.
Bibliografia:
[1] https://kadry.infor.pl/bhp/choroby-zawodowe/6141022,stres-w-pracy-przyczyny-objawy-skutki.html#google_vignette
[2] https://przedsiebiorcy.eu/jak-pomoc-pracownikom-zmniejszyc-stres/
[3] https://kadry.infor.pl/5657227,jak-zlagodzic-skutki-stresu-w-pracy.html
[4] „Zmęczeni, obojętni, niezaangażowani. Postpandemiczne potrzeby pracowników”, Raport Benefit Systems z badania Kantar i Minds&Roses, 2022.
[5] https://eures.europa.eu/how-reduce-employee-stress-and-prevent-burnout-2023-06-12_pl
[6] https://kadry.infor.pl/bhp/5769648,stres-w-pracy-co-robic-by-z-nim-wygrac.html
